Ik heb je (niet) gemist

‘Hoi allen’, opent mijn collega een bericht op de groepsapp, ‘gaat iemand van jullie volgende week naar die bijeenkomst?’ Het betreft een voorlichtingsbijeenkomst van een beroepsvereniging. Hij staat gepland op donderdag. Dat is een gewone werkdag voor mij.

‘Ik niet. Net weer aan het werk na 4wkn vakantie. Beetje l*lig voor cltn’, bericht ik terug.

Deze zin vind ik vervolgens multi-interpretabel.

‘Dat ik nu alweer afzeg o.i.d., bedoel ik’, app ik er voor alle duidelijkheid achteraan. Misschien ook om de flauwe grappen voor te zijn.

‘Ze hebben je lang moeten missen, bedoel je…’, krijg ik terug.

Daar moet ik even over nadenken. Bedoel ik dat? Misschien.

Mijn eerste gedachte bij de vraag van mijn collega was vooral: ik ga afspraken zo vlak na mijn vakantie niet alweer afzeggen, en al helemaal niet op zo’n korte termijn. Dat is ook wat eigenbelang. Ik heb niet zo’n zin in relatiebreuken en al het werk dat die met zich meebrengen. En er is een gevoel van gêne bij het idee alleen al. Mijn cliënten rekenen op hun vaste afspraken die net weer hervat zijn. Ik denk dus inderdaad dat ze mij, of tenminste hun therapie, hebben moeten missen. Maar betekent dat ook dat er een gevoel van gemis geweest is?

Voor sommige cliënten is het antwoord op die vraag zondermeer ‘ja’. Die zeggen het letterlijk. ‘Ik heb je gemist’. Misschien gewoon omdat dat zo is. Dat kan. Zo nu en dan hangt na de uitspraak de hoop in de kamer dat jíj vervolgens zegt: ‘ik jou ook’. Of je krijgt het gevoel dat je nu tevreden moet zijn dat je gemist bent. Preciezer geformuleerd: met de boodschap dat je gemist bent. Geparentificeerde cliënten hebben daar een handje van omdat ze geleerd hebben de emotionele noden van een ouder voor te zijn. Ze dichten jou ‘gemist willen worden’ toe en laden de verantwoordelijkheid om die behoefte te lenigen op hun eigen nek. Het is dan een uitdaging om duidelijk te maken dat niet missen ook toegestaan is. Anderen verzekeren je juist dat ze een poosje therapie-vrij best heel fijn vonden. Ook dat kan gewoon zo zijn. Of het is een poging om je te ontslaan van je al dan niet vermeende schuldgevoel. Een variant daarop is: ‘ik gun je je vakantie, hoor’. Soms klinkt het warm, soms verwijtend. Voor sommigen is het niet te verdragen dat je überhaupt menselijk behoeften hebt, en zeker niet aan vakantie.

Over het algemeen is het gunstig als er een vorm van gemis mag zijn. Het betekent dat iemand het verdraagt om de relatie met de therapeut als betekenisvol te ervaren. Gunstig is beslist iets anders dan préttig. Het kan zó onprettig worden dat de cliënt het gevoel moet weg maken. Het is ook geen sinecure om een verlating te verdragen als je therapeut al wel betekenis mag hebben maar je hem nog niet symbolisch bij je kan dragen. Het resultaat is vaak een wringend diffuus gevoel van onlust als de vakantiestop er aan komt. Doorgaans zéggen deze mensen niet dat ze het lastig vinden dat je er een poos niet zal zijn. Ze maken het je gewoon moeilijk. Omdat ze het moeilijk hebben. Zelfdestructief gedrag neemt toe, of er wordt mee gedreigd. Zoals door de cliënte van Linda van Mil die een etuitje met scheermesjes demonstratief boven haalde als Linda haar vakantie aankondigde (Van Der Meulen, 2023). Vóór de onderbreking krijg je als therapeut ‘dat kan je niet maken’ boodschappen in allerlei varianten. Altijd is er onderliggend dat schier bodemloze verdriet verpakt in razernij over de naderende verlating, alle andere verlatingen in zijn kielzog meesleurend. Frank Yeomans (2023) vat het mooi samen als hij zegt dat acting out ‘niet gewoon moeilijk doen is maar het omzetten van een gevoel in actie als het gevoel te lastig is om te verdragen’. En wat is in dit geval niet te verdragen? Kan je dat anticiperend gemis noemen? Ja, wellicht, al heet het voor je cliënt eerder ‘jij laat mij in de steek’.

Voor een aantal cliënten moet je onbelangrijk zijn. Die kunnen het zich niet permitteren om jou te missen. Dat zijn ook de cliënten die het schijnbaar niet uitmaakt of ze bij jou, of bij Pietje of Klaasje komen. Het baal-signaal wordt dan gegeven door het verstek te laten gaan bij de laatste afspraak voor de onderbreking of bij de eerstvolgende na je vakantie. ‘Ik zal het je wel effetjes laten voelen hoe het is’, echoot de afwezigheid.

Meestal is het subtieler. Ooit had ik iemand in behandeling die steevast vóór een onderbreking iets vergat in mijn spreekkamer. Sleutels, een telefoon, een hele tas. Ophalen leverde nog even een extra contactmoment op. Eén keer lag het verloren voorwerp onder een kussen in de stoel. Het was de allerlaatste zitting voor de vakantie. Ik sloot de praktijk af zonder dat door te hebben en vertrok. ‘Nu was ik lekker toch de hele tijd een beetje hier’, glimlachte mijn cliënt daarna.

‘Ja, zoiets. Dat is iig de manifeste inhoud van wat sommigen me zeggen’, reageer ik.

Hier eindigde de whatsapp uitwisseling. Het loopt tegen 9 uur. De aandacht van mijn collega’s gaat nu naar hun cliënten. Ik bespeur een lichte teleurstelling bij mezelf. Die demp ik met de overweging dat whatsapp wellicht niet het meest geschikte medium is om het onderwerp serieus tegen het licht te houden. Enfin, dat is ook een manier om deze mini-verlating te hanteren.